بیماری ام اس یا همان مولتیپل اسکلروزیس یکی از بیماری های خود ایمنی دستگاه عصبی است که سال هاست ذهن خیلی از مردم را درگیر کرده. وقتی اسم ام اس به گوش می رسد خیلی ها به شدت می ترسند و تصور می کنند زندگی با این بیماری غیر ممکن است، اما واقعیت این است که ام اس اگر چه یک بیماری مزمن است، اما با آگاهی، تشخیص به موقع و مراقبت های پزشکی می توان آن را مدیریت کرد و کیفیت زندگی را حفظ نمود. آشنایی با نشانه ها، روش های پیشگیری و راه های درمانی می تواند هم برای افراد سالم و هم برای کسانی که خود یا نزدیکانشان با این بیماری دست و پنجه نرم می کنند، بسیار کمک کننده باشد.
ام اس دقیقا چه بیماری ای است؟
ام اس یک بیماری خود ایمنی است، یعنی سیستم ایمنی بدن به اشتباه به بافت های خودش حمله می کند. در ام اس، این حمله متوجه غلاف میلین می شود؛ لایه ای محافظ که اطراف رشته های عصبی در مغز و نخاع را پوشانده است. وقتی میلین آسیب می بیند، انتقال پیام های عصبی با مشکل روبرو می شود. نتیجه این اختلال می تواند بروز علائم متنوعی باشد، از بی حسی و ضعف گرفته تا مشکلات بینایی و تعادل.
ام اس بیشتر در جوانان و به ویژه در بازه سنی 20 تا 40 سال دیده می شود و زنان بیشتر از مردان به آن مبتلا می شوند. نکته مهم این است که این بیماری واگیردار نیست و از فردی به فرد دیگر منتقل نمی شود.
انواع مختلف بیماری ام اس و تفاوت های آن ها
ام اس به چهار نوع اصلی تقسیم می شود:
-
ام اس عود کننده – فروکش کننده (RRMS): شایع ترین نوع که با دوره های عود بیماری و بهبود نسبی همراه است.
-
ام اس پیشرونده ثانویه (SPMS): این نوع بعد از سال ها از نوع عود کننده ایجاد می شود و روند بیماری تدریجا بدتر می شود.
-
ام اس پیشرونده اولیه (PPMS): از همان ابتدا بیماری به طور مداوم بدتر می شود و عود و فروکش مشخصی ندارد.
-
ام اس پیشرونده عود کننده (PRMS): نادرترین نوع که هم روند پیشرونده دارد و هم با عودهای ناگهانی همراه است.
شناخت نوع بیماری اهمیت زیادی دارد چون روش های درمانی بر اساس آن تعیین می شوند.
نشانه ها و علائمی که باید جدی گرفته شوند
علائم ام اس بسیار متنوع هستند و ممکن است از فردی به فرد دیگر متفاوت باشند. شدت و مدت این نشانه ها هم فرق می کند و گاهی به صورت موقت بروز می کنند و بعد از مدتی فروکش می کنند. مهم ترین علائم عبارتند از:
-
مشکلات بینایی مثل تاری دید، دوبینی یا از دست دادن بخشی از دید
-
احساس بی حسی یا مور مور شدن در دست ها، پاها یا صورت
-
ضعف عضلانی یا گرفتگی عضلات
-
مشکل در راه رفتن یا عدم تعادل
-
خستگی شدید که با استراحت هم برطرف نمی شود
-
مشکلات شناختی مثل فراموشی یا اختلال در تمرکز
-
سرگیجه یا احساس چرخش محیط
-
اختلال در کنترل ادرار
البته داشتن یکی از این نشانه ها به تنهایی به معنای ابتلا به ام اس نیست، اما اگر چند علامت با هم تکرار شوند یا به طور مداوم ادامه پیدا کنند، لازم است حتما به پزشک متخصص مراجعه شود.
چطور می توان از بروز یا پیشرفت ام اس پیشگیری کرد؟
پیشگیری کامل از بیماری ام اس ممکن نیست چون علت دقیق آن هنوز به طور کامل مشخص نشده است. اما تحقیقات نشان می دهند که برخی عوامل سبک زندگی می توانند خطر ابتلا یا شدت پیشرفت بیماری را کاهش دهند. مهم ترین موارد عبارتند از:
-
مصرف کافی ویتامین D و قرار گرفتن در معرض نور خورشید
-
داشتن رژیم غذایی متعادل و پر از میوه، سبزیجات و غذاهای سالم
-
ترک سیگار و پرهیز از مصرف بیش از حد الکل
-
ورزش منظم و فعالیت بدنی متعادل
-
مدیریت استرس با روش هایی مثل مدیتیشن، دعا یا حتی فعالیت های خیرخواهانه
روش های تشخیص بیماری ام اس توسط پزشک
تشخیص ام اس کار ساده ای نیست چون علائم آن شبیه به خیلی از بیماری های دیگر دستگاه عصبی است. پزشکان معمولا از چند روش همزمان استفاده می کنند تا به نتیجه برسند. ام آر آی از مغز و نخاع یکی از مهم ترین ابزار هاست که می تواند نواحی آسیب دیده میلین را نشان دهد. علاوه بر آن، آزمایش مایع نخاعی و تست های عصبی هم برای بررسی سرعت انتقال پیام های عصبی انجام می شوند. تشخیص زودهنگام اهمیت زیادی دارد چون می تواند روند درمان و کنترل بیماری را موثرتر کند.
راهکار های درمان و کنترل بیماری ام اس
درمان قطعی برای ام اس وجود ندارد، اما دارو ها و روش های مختلفی برای کنترل بیماری و کاهش شدت علائم مورد استفاده قرار می گیرند. دارو های تعدیل کننده سیستم ایمنی می توانند جلوی پیشرفت بیماری را بگیرند. علاوه بر آن، دارو هایی برای کاهش علائم مثل دارو های ضد خستگی، شل کننده عضلات یا دارو های ضد افسردگی تجویز می شوند.
فیزیوتراپی، کار درمانی و ورزش های سبک هم نقش مهمی در حفظ توانایی های حرکتی بیماران دارند. حمایت روانی و خانوادگی نیز برای کسانی که با ام اس زندگی می کنند بسیار ارزشمند است و می تواند به آنها امید و انگیزه بدهد.
آیا بیماری ام اس ارثی است یا نه؟
یکی از سوال های رایج درباره ام اس این است که آیا این بیماری از والدین به فرزندان منتقل می شود؟ پاسخ این است که ام اس یک بیماری کاملا ارثی نیست، اما زمینه ژنتیکی می تواند در ابتلا نقش داشته باشد. اگر یکی از اعضای درجه یک خانواده (مثل پدر، مادر یا خواهر و برادر) مبتلا باشد، احتمال ابتلا در دیگر اعضای خانواده بیشتر می شود. البته عوامل محیطی مثل کمبود ویتامین D، عفونت های ویروسی یا استرس هم می توانند در کنار ژنتیک اثرگذار باشند.
چرا زنان بیشتر در معرض ابتلا به ام اس هستند؟
تحقیقات نشان داده اند که زنان دو تا سه برابر بیشتر از مردان به ام اس مبتلا می شوند. دلیل دقیق این موضوع هنوز مشخص نیست، اما به نظر می رسد هورمون های جنسی نقش مهمی داشته باشند. سیستم ایمنی زنان به طور طبیعی فعال تر است و همین موضوع باعث می شود احتمال بیماری های خودایمنی در آنها بیشتر باشد. علاوه بر این، تغییرات هورمونی در دوران بارداری و پس از آن نیز می تواند بر روند بیماری تاثیر بگذارد.
نقش تغذیه و رژیم غذایی در کنترل بیماری ام اس
تغذیه سالم نمی تواند ام اس را درمان کند، اما قطعا در کاهش علائم و مدیریت بهتر بیماری تاثیر دارد. رژیم غذایی سرشار از سبزیجات، میوه ها، غلات کامل و پروتئین های سالم به تقویت سیستم ایمنی کمک می کند. مصرف اسیدهای چرب امگا 3 (مثل ماهی سالمون یا گردو) نیز برای سلامت مغز و اعصاب مفید است. در مقابل، مصرف غذاهای پرچرب، فست فودها و قندهای زیاد می تواند التهاب بدن را افزایش دهد و علائم بیماری را بدتر کند.
عوارض احتمالی بیماری ام اس در طولانی مدت
اگر بیماری کنترل نشود، می تواند عوارضی جدی به دنبال داشته باشد. مشکلات حرکتی شدید، اختلال در بینایی، افسردگی و اضطراب، ناتوانی در انجام کار های روزمره و حتی مشکلات مثانه و روده از جمله این عوارض هستند. البته شدت عوارض در بیماران مختلف متفاوت است و با درمان مناسب می توان جلوی بسیاری از این مشکلات را گرفت.
سخن پایانی
بیماری ام اس یک چالش بزرگ است، اما با آگاهی، تشخیص به موقع و درمان مناسب می توان آن را مدیریت کرد. کسانی که با این بیماری زندگی می کنند نیاز به حمایت روحی و اجتماعی دارند. در کنار مراقبت های پزشکی، کار های خیر و فعالیت های معنوی هم می توانند به بیماران آرامش بیشتری بدهند. انجام کار هایی مثل مشارکت در پویش نیکوکاری، کمک به دیگران از طریق صدقه آنلاین یا حتی استفاده از خدماتی مثل استخاره آنلاین برای یافتن آرامش قلبی می تواند تاثیر مثبتی در روحیه افراد داشته باشد. مجموعه خیریه شعف همواره تلاش می کند با فراهم کردن امکان کمک های خیرخواهانه آنلاین، همراه بیماران و خانواده ها باشد.
نظرات