راه‌ های پیشگیری از افسردگی در میان سالمندان تنها

دوران سالمندی فصلی از زندگی است که با تغییرات عمیق جسمی و روحی همراه است. برای بسیاری از افراد، این دوران با بازنشستگی، مستقل شدن فرزندان و متاسفانه گاهی با از دست دادن همسر همزمان می شود. این تغییرات می تواند زمینه ساز احساس تنهایی عمیق باشد. تنهایی در سالمندان صرفا یک حس ناخوشایند گذرا نیست؛ بلکه بستری است که اگر مدیریت نشود، می تواند به سرعت به افسردگی بالینی تبدیل شود. اما نکته مهم اینجاست که افسردگی بخش طبیعی یا اجتناب ناپذیر پیری نیست. بسیاری از خانواده ها تصور می کنند که گوشه گیری و غمگین بودن پدربزرگ ها و مادربزرگ ها اقتضای سن آن هاست، اما واقعیت چیز دیگری است. با شناخت صحیح، حمایت خانواده و ایجاد تغییرات کوچک در سبک زندگی، می توان از بروز این بیماری خاموش جلوگیری کرد. در این مقاله قصد داریم به دور از شعارزدگی، راهکار های کاملا عملی و قابل اجرایی را بررسی کنیم که به سالمندان تنها کمک می کند سلامت روان خود را حفظ کنند و همچنان عضوی فعال و موثر در جامعه باقی بمانند.

تفاوت نشانه‌ های طبیعی پیری با علائم افسردگی

یکی از بزرگترین چالش ها در تشخیص افسردگی سالمندان، شباهت علائم آن با برخی مشکلات جسمی دوران پیری است. اما خانواده ها و خود فرد سالمند باید هوشیار باشند. کند شدن حرکات، مشکلات حافظه خفیف یا خستگی جسمی ممکن است بخشی از روند افزایش سن باشد، اما تغییرات خلقی ناگهانی داستان دیگری دارد. اگر سالمندی که تا دیروز از رسیدگی به گلدان هایش لذت می برد، ناگهان نسبت به همه چیز بی تفاوت شده است، این یک زنگ خطر جدی است.

افسردگی در این سنین همیشه با گریه یا ابراز غم نشان داده نمی شود. گاهی اوقات خود را به شکل درد های جسمی بدون علت پزشکی نشان می دهد. سردرد های مداوم، درد های عضلانی که با مسکن آرام نمی شوند، یا مشکلات گوارشی می توانند فریاد کمکِ روانِ فرد باشند. همچنین بی خوابی های طولانی یا برعکس، خوابیدن بیش از حد، کاهش شدید اشتها و از همه مهم تر «احساس سربار بودن»، نشانه هایی هستند که نباید به حساب پیری گذاشته شوند. شناخت این مرز باریک، اولین گام برای پیشگیری و درمان است.

❝

انسان در هر سنی نیاز دارد بداند که وجودش برای کسی یا جایی اهمیت دارد. خطرناک ترین لحظه برای یک سالمند تنها، لحظه ای است که با خود بگوید: «بود و نبود من دیگر چه فرقی می کند؟». وظیفه ما این است که نگذاریم این سوال بی پاسخ بماند.

مدیرعامل موسسه خیریه شعف

ایجاد تغییرات کوچک و موثر در سبک زندگی روزانه

برای مقابله با رخوت ناشی از تنهایی، نیاز به اقدامات عجیب و غریب نیست. معجزه در جزئیات روزمره نهفته است. یکی از مهم ترین عوامل پیشگیری از افسردگی، داشتن یک «برنامه منظم» است. بی نظمی در خواب و خوراک، دشمن سلامت روان است. سالمندی که صبح با هدف مشخصی (حتی هدفی کوچک مثل نان خریدن یا آب دادن به باغچه) بیدار می شود، سطح رضایت بسیار بالاتری از زندگی دارد.

تغذیه نقش بسیار کلیدی دارد. کمبود ویتامین هایی مثل B12 و ویتامین D مستقیما بر سیستم عصبی و خلق و خو اثر می گذارد. یک رژیم غذایی سالم و سبک، به همراه تحرک بدنی متناسب با توان فرد، هورمون های شادی بخش را در مغز فعال می کند. حتی یک پیاده روی ۱۵ دقیقه ای در پارک محله و دیدن چهره های جدید، می تواند چرخه افکار منفی را متوقف کند. علاوه بر این، نگهداری از موجودات زنده، چه یک گلدان شمعدانی باشد و چه یک پرنده خانگی، حس مسئولیت و دلبستگی را در فرد زنده نگه می دارد و سکوت خانه را می شکند.

استفاده ساده از تکنولوژی برای حفظ ارتباط با خانواده

در دنیای امروز، تنهایی فیزیکی نباید لزوما به معنای انزوای اجتماعی باشد. اگرچه هیچ چیز جای دیدار حضوری را نمی گیرد، اما تکنولوژی می تواند فاصله ها را پر کند. مشکل اینجاست که بسیاری از سالمندان از تکنولوژی می ترسند یا احساس ناتوانی می کنند. فرزندان و نوه ها باید با صبر و حوصله، ساده ترین روش های برقراری تماس تصویری را به آن ها آموزش دهند.

دیدن چهره فرزندان و نوه ها از طریق صفحه نمایش، شنیدن صدای خنده آن ها و در جریان اتفاقات روزمره قرار گرفتن، به سالمند این اطمینان را می دهد که فراموش نشده است. البته باید مراقب بود که این فضا باعث اضطراب نشود. ورود به اخبار منفی شبکه های اجتماعی توصیه نمی شود، اما استفاده از ابزار های ارتباطی برای باخبر شدن از حال عزیزان، یک ضرورت در زندگی مدرن برای پیشگیری از انزوا است.

جدول مقایسه سبک زندگی فعال و غیر فعال

انتخاب سبک زندگی در دوران سالمندی، تفاوت بین زنده ماندن و زندگی کردن است. در جدول زیر تاثیر دو رویکرد متفاوت را بر سلامت روان مشاهده می کنید:

تأثیر مشارکت اجتماعی و نیکوکاری بر سلامت روان سالمند

یکی از قدرتمند ترین پادزهر ها برای افسردگی، احیای حس «مفید بودن» است. وقتی فرد احساس کند هنوز می تواند تاثیر مثبتی بر جهان اطرافش بگذارد، عزت نفس او بازسازی می شود. مشارکت در امور خیریه و کمک به دیگران، راهی فوق العاده برای بازگشت به متن زندگی است. تحقیقات نشان داده است سالمندانی که دغدغه های اجتماعی دارند، کمتر دچار زوال عقل و افسردگی می شوند.

لازم نیست این مشارکت حتما فیزیکی و دشوار باشد. گاهی حمایت از یک کودک یتیم یا مشارکت در طرح های غذرسانی به نیازمندان، نوری تازه به قلب سالمند می تاباند. موسساتی مانند خیریه شعف بستری را فراهم کرده اند که افراد در هر سنی بتوانند سهمی در نیکی ها داشته باشند. برای سالمندانی که خروج از منزل برایشان دشوار است، ابزار هایی مانند صدقه آنلاین این امکان را می دهد که تنها با چند کلیک ساده، حس خوب بخشش را تجربه کنند و خود را بخشی از یک جریان بزرگتر بدانند.

علاوه بر کمک های مالی، دنبال کردن اخبار پویش های نیکوکاری و صحبت کردن درباره آن ها با دیگران، ذهن سالمند را از تمرکز صرف بر بیماری ها و مشکلات شخصی دور می کند و به سمت موضوعات انسانی و امیدبخش سوق می دهد. این تغییر زاویه دید، همان چیزی است که روانشناسان برای بهبود کیفیت زندگی توصیه می کنند.

نقش اطرافیان در ایجاد امید

در پایان باید یادآوری کنیم که پیشگیری از افسردگی سالمندان، تنها وظیفه خودشان نیست. همسایگان، دوستان قدیمی و اعضای خانواده نقش حیاتی دارند. یک تماس تلفنی کوتاه، دعوت به یک شام ساده، یا حتی خواستن مشورت از آن ها در امور زندگی، به آن ها یادآوری می کند که جایگاهشان محفوظ است. جامعه ای که سالمندانش را تنها بگذارد، ریشه های خود را خشک کرده است. بیایید با تغییر رفتارمان، پاییز زندگی عزیزانمان را به اندازه بهارشان زیبا و قابل تحمل کنیم.