در اکوسیستم های اقتصاد منطقه ای، روستا ها نقش موثر و مهمی دارند و همچنین ظرفیت های بسیاری نیز در روستا ها به منظور ایجاد ارزش وجود دارد.
دستیابی به این ظرفیت ها به جهت گیری و امور خلاقانه و تفکر خلاقیت محور احتیاج دارد. به همین خاطر لازم است که به خلاقیت روستایی به عنوان امری مهم و یکتا و نه با اصطلاحی ایجاد شده از دو کلمه روستا و خلاقیت نگاه کنیم.
دوره ابتدایی توسعه دهندگان روستایی، بیشتر اوقات روستا را محلی به شمار می آوردند که نیاز اولیه آن پیش نیاز هایی مانند جاده و گاز و آب شرب است.
اگر از حق نگذریم در ۳۰ سال گذشته در بیشتر مناطق روستایی کشور ما در این رابطه بسیار خوب انجام شده و جای حرف و صحبتی نیست که این موارد پیش نیاز و بستری برای خلق ارزش و ایده بیشتر در روستا هستند.
معضل آنجاست که فراهم کردن این بستر ها تبدیل به ابزار کافی برای توسعه روستاها می شوند و در آخر تا قسمتی پیش خواهد رفت که اکثر روستاها را مشابه شهرهای کوچک و بزرگ و بی فایده می‌کند که علاوه بر اینکه در آن ها خلق ارزش اقتصادی انجام نمی شود، ماهیت اصیل روستایی نیز زیر سوال می رود.
روستای خلاق
اکثر روستاها در جهان این زمینه را دارند که یک روستای خلاق باشند. روستای خلاق، روستایی با محیط زیست پایدار می باشد که با پشتوانه کارهای محلی مدل زندگی، محیط زندگی تمیز و تجهیزات دلخواه، زمینه جذب گروه نوآور، در صنایع با تکنولوژی معمولی به خصوص در قسمت فرهنگ و هنر را فراهم و بستر بروز نوآوری و شانش موفقیت جامعه روستایی، گروه نوآور و جامعه هدف محصولات خلاقانه روستایی را مهیا سازد. روستای نوآور یک ماهیت پویا و زنده می باشد. تولید دارایی در این روستا بدست آمده از نوآوری های گروه خلاق و مکمل امور ذاتی روستا در سایر تولیدات سنتی می باشد.
گروه خلاق، اشخاصی هستند که با شناخت و تولید آنچه اطراف آن هاست، یک محصول یا سرویس دلخواه و کارآمد را ایجاد می کنند. در مجموع گروه خلاق روستایی از دو مجموعه ایجاد شده است. مجموعه اول شامل مهاجرین نوآور به روستا و مجموعه دوم شامل مردم خلاق روستا. هم افزایی بین این دو مجموعه از اولین گام ها برای آغاز فرایند روستای خلاق می باشد.
پیروزی و تاثیرگذاری حقیقی خلاقیت روستایی
برای پیروزی و تاثیرگذاری حقیقی خلاقیت روستایی، باید به نحوه و پروسه ایجاد زمینه برای همکاری و حضور محلّی دقت شود. راهکار هایی که می خواهند با یک حرکت ناگهانی بالا به پایین، روستا را توسعه بخشند، معمولا با شکست مواجه می شوند و همچنین باعث می شوند بعد از مدتی اوضاع از گذشته هم بدتر شود.
جامعه روستایی همواره دارای دیدی عمیق به محیط و داشته های طبیعی خود می باشد اما ماهیت کار و پروسه های امروزی می طلبد تا با خلاقیت و نوآوری، حوزه کسب دارایی و ارزش افزوده از داشته های خود را تعریف و به آن ها برسیم.
برای نمونه ایجاد تحولات ضربتی و لحظه ای در برنامه های اجتماعی روستا و ایجاد تیم اشخاص توسعه دهنده خارجی که تمایل دارند سریع با پیداکردن تعدادی افراد مهم و کلیدی در روستا و افزایش میزان دسترسی آن ها به منابع، امور را از منظر خود سریع اجرا کنند.
نظارت با مطالعه اندک و دید از بالا به پایین به مناطق روستایی
یکی از تهدید های نظارت و کنترل که مطالعات بسیار اندکی برای آن صورت گرفته و دید از بالا به پایین به منطقه روستایی این است که با چشم پوشی از نقش اثر بخش مردم روستا، اعتماد به نفس از آن ها سلب شده و این مسئله خود یکی از معضلات بزرگ طرح های ملّی گسترش و پیشرفت روستایی است.
در صورتی که محیطی را ایجاد کنیم که در آن روستاییان تنها دارای تاثیرپذیر باشند، رفته رفته حس بخشندگی انسانی و اعتماد به نفس از جامعه محلی سلب خواهد شد.
افرادی که تمایل دارند روستا ها را توسعه بخشند و موسسه های مردم نهادی که می‌خواهند امری مدرن و جدید در روستا پیش ببرند، قادر نیستند از شخصی که چندین سال است صرفا به عنوان گیرنده لطف ارگان های دولتی و حکومتی تلقی شده، توقع داشته باشند که ناگهان روحیه تغییر و خلاقیت پیدا کند و یا به ایجاد فعالیتی نوین بر پایه خلق ارزش افزوده نوآورانه، فکر کند.
نقش موثر سازمان های توسعه گر در گسترش و پیشرفت روستاها
مروری به مدل های موفق بین المللی در حوزه خلاقیت روستایی بیانگر آن است که نسل تازه ای از سازمان های توسعه گر به عنوان تکیه گاه این پیروزی ها، نقش موثری دارند.
سازمان های توسعه گر با مهارت و اتکا به توسعه سرمایه های بشری منطقه ای، در میان تیم های گوناگونی که با روستا سرو‌کار دارند مانند ارگان های اداری و دولتی گرفته تا مجموعه های ترویج، تعاونی های روستایی و موسسه های خیریه مردم نهاد، هم افزایی به وجود می آورند.
بنابراین، سازمان های توسعه گر نه تنها در سطح محلی باعث ایجاد اعتمام می شوند، بلکه از قطعه ای شدن امور و ضربتی و آنی شدن پروژه ها پیشگیری می کنند.
از طرفی به خاطر اینکه این سازمان ها به زمانی برای بررسی ها، قوای انسانی و سرمایه برای تحقیقات منطقه ای، توجه و حساسیت خاصی هم برای تطابق امور با آداب و رسوم محلی نیاز دارند، امکان قبول شدن راهکار های خلاقانه آن ها توسط جامعه هدف افزایش پیدا می کند.
از طرفی همانطور که ممکن است بدانید این امور دارای نظر پدرسالارانه نسبت به روستا نیستند و برای کرامت روستایی احترام و ارزش قائل هستند، حس اعتماد به نفس را که متاسفانه در خیلی مناطق کمتر شده است را به مردم روستا برمی گردانند.
در واقع این مردم روستا هستند که باید برای خلاقیت روستایی، ایده پردازی کنند چراکه هیچ کس به اندازه آن ها با چالش ها و درد و درمان روستا آشنا نیست.
نظرات