در دنیای امروز، با وجود تمام پیشرفت هایی که در علم و تکنولوژی اتفاق افتاده، هنوز هم مسائل انسانی و اجتماعی مثل فقر، بی سوادی، آلودگی محیط زیست، خشونت خانگی و تبعیض از جمله دغدغه های جدی جوامع هستن. یکی از مهم ترین راه هایی که مردم برای مقابله با این مشکلات انتخاب کردن، ایجاد سازمان هایی هست که نه وابسته به دولت هستن، نه به دنبال سود مالی. این نهاد ها به اسم سازمان های مردم نهاد یا NGO شناخته می شن.
در این مقاله به زبان ساده توضیح می دیم که NGO دقیقا یعنی چی، چه جایگاهی در قانون داره، چه نقشی در جامعه ایفا می کنه، چه مدل هایی داره، از کجا تأمین مالی میشود و چطور می شه یکی از اون ها رو راه اندازی کرد. اگه تا حالا برات سوال بوده که این سازمان ها چطور کار می کنن، با ما همراه باش تا با هم این موضوع رو مرور کنیم.
NGO چیست؟ تعریف ساده از سازمان مردم نهاد
NGO مخفف Non-Governmental Organization هست؛ یعنی سازمانی که وابسته به دولت نیست و توسط خود مردم، به صورت داوطلبانه و برای رسیدن به اهداف غیر انتفاعی شکل می گیره.
این نهاد ها ممکنه در زمینه های مختلفی فعالیت داشته باشن؛ مثل کمک به نیازمندان، حفظ محیط زیست، آموزش و پرورش، ارتقاء سلامت، پیشگیری از آسیب های اجتماعی یا حتی حمایت از حیوانات. چیزی که NGO ها رو از بقیه سازمان ها متمایز می کنه، مردمی بودن، هدف غیر انتفاعی و فعالیت داوطلبانه آن ها است.
برای مثال، خیریه شعف یک نمونه از سازمان های مردم نهاد فعاله که با فراهم کردن امکان پرداخت صدقه آنلاین، شرکت در پویش های نیکوکاری، پرداخت زکات و فطریه، به راحتی امکان مشارکت مردم در امور خیر رو فراهم کرده.
جایگاه سازمان های مردم نهاد در قانون
شاید برات جالب باشه بدونی که فعالیت سازمان های مردم نهاد در ایران کاملا قانونی و رسمی هست. طبق اصل ۲۶ قانون اساسی، مردم می توانند انجمن ها، گروه ها و اتحادیه هایی رو تشکیل بدن، به شرطی که با اصول اسلامی و قوانین کشور تضاد نداشته باشه.
در کنار قانون اساسی، آیین نامه های مختلفی هم برای ساماندهی این نهاد ها تدوین شده. بر اساس این آیین نامه ها، ثبت NGO فقط از طریق وزارت کشور یا فرمانداری ها ممکنه و هر سازمانی باید اهداف، اساسنامه، ساختار اجرایی و مالی خودش رو به طور شفاف مشخص کنه.
این یعنی NGO ها نه تنها می تونن فعالیت کنن، بلکه با ثبت قانونی می‌تونن حساب بانکی رسمی داشته باشن، قرارداد امضا کنن و کمک های مردمی رو با مجوز جمع آوری کنن. این مسئله به جلب اعتماد مردم و نهاد های دیگر کمک زیادی می کنه.
چرا وجود NGO ها برای جامعه ضروریه؟
تاثیر سازمان های مردم نهاد بر جامعه رو نمی شه دست کم گرفت. این نهاد ها در بخش های مختلفی از جامعه نقش مهمی ایفا می کنن، مثل:
- حل مشکلات محلی: خیلی از NGO ها به شکل محلی فعالیت می کنن و مشکلات خاص یک منطقه یا شهر رو هدف قرار می دن. مثلا کمک به کودکان بازمانده از تحصیل در یک محله محروم.
- تقویت مشارکت اجتماعی: وقتی مردم خودشون وارد عمل می شن و برای کمک به جامعه قدم بر می دارن، حس مسئولیت و تعلق بیشتری ایجاد می شه.
- فراهم کردن خدمات مکمل برای دولت: دولت به تنهایی نمی تونه همه نیاز های جامعه رو پوشش بده. NGO ها با فعالیت در کنار دولت، کار های زیادی رو ساده تر و سریع تر انجام می دن.
- آموزش و توانمند سازی: یکی از کار های مهم NGO ها ارائه آموزش های رایگان به مردم، به ویژه گروه های آسیب پذیر است؛ مثل آموزش مهارت به زنان سرپرست خانوار یا برگزاری کلاس های سواد آموزی.
مدل های مختلف سازمان های مردم نهاد
سازمان های مردم نهاد بر اساس حوزه فعالیت، ساختار سازمانی و اهدافشون به انواع مختلفی تقسیم می شوند. چند مدل متداول اون ها عبارت اند از:
- سازمان های خدماتی: مثل خیریه ها که به خانواد ه‌های نیازمند کمک های مالی، غذایی یا درمانی می رسونن.
- نهاد های آموزشی: که با هدف ارتقای سواد، آگاهی اجتماعی و مهارت آموزی شکل می گیرن.
- گروه های محیط زیستی: که در زمینه حفظ منابع طبیعی، کاهش آلودگی و آموزش رفتار های سبز فعالیت می کنن.
- NGO های مدافع حقوق بشر و حقوق کودکان: این گروه ها برای افزایش آگاهی عمومی درباره حقوق انسان ها تلاش می کنن.
- نهاد های فرهنگی و هنری: که فرهنگ سازی، ترویج کتاب خوانی، موسیقی بومی و هنر های مردمی رو در اولویت خودشون قرار می دن.
همچنین ممکن است یک NGO ممکنه چند حوزه مختلف رو با هم پوشش بده تا اثربخشی بیشتر در سطح جامعه داشته باشد.
منابع مالی NGO ها از کجا تامین می شود؟
از اونجایی که NGO ها سازمان های غیر انتفاعی هستن، بودجه شون رو از منابع مختلفی به دست میارن. مهم ترین این منابع:
- کمک های داوطلبانه مردمی که ستون اصلی تامین مالی خیلی از NGO هاست.
- هدیه و حمایت مالی شرکت ها و خیرین بزرگ که در قالب مسئولیت اجتماعی یا نذر و وقف انجام می شه.
- درآمد های اختصاصی از فروش محصولات یا خدمات مثل بازارچه های خیریه یا کارگاه های آموزشی
- دریافت کمک های بین المللی که در صورت ثبت قانونی و داشتن مجوز های لازم ممکنه.
- برگزاری رویداد های خیریه، همایش ها و جشنواره ها برای جذب مشارکت عمومی
راه اندازی و ثبت یک NGO چگونه انجام می شود؟
راه اندازی یک سازمان مردم نهاد نیاز به انگیزه، برنامه ریزی دقیق و آشنایی با مراحل قانونی داره. مراحل تاسیس شامل:
- تعریف هدف و حوزه فعالیت به صورت شفاف
- تعیین گروه موسس معمولا بین ۵ تا ۷ نفر
- نوشتن اساسنامه و صورت جلسه تاسیس
- ثبت نام در سامانه وزارت کشور و بارگذاری مدارک
- بررسی و تایید توسط مراجع مربوطه
- اخذ مجوز فعالیت و آغاز رسمی کار
نکته مهم اینه که فعالیت NGO ها پس از دریافت مجوز باید شفاف، مستند و مطابق با اساسنامه باشه. در غیر این صورت ممکنه با مشکلات حقوقی مواجه بشن.
تفاوت NGO با موسسات خیریه چیه؟
خیلی وقتا NGO و موسسه خیریه به جای هم استفاده می شن، ولی این دو تفاوت هایی دارن. همه موسسات خیریه نوعی NGO محسوب می شن، اما همه NGO ها خیریه نیستن. NGO ممکنه در زمینه های محیط زیست، آموزش، سلامت یا فرهنگ هم فعالیت کنه، در حالی که موسسات خیریه عمدتا در حوزه کمک های مالی و حمایتی کار می کنن.
نقش مردم در تقویت سازمان های مردم نهاد
سازمان های مردم نهاد بدون حمایت و مشارکت مردم نمی تونن موفق بشن. هر کسی می تونه به روش خودش حامی یک سازمان مردم نهاد باشه:
- با پرداخت کمک مالی حتی اندک
- با داوطلب شدن در فعالیت ها
- با به اشتراک گذاری فعالیت های NGO در فضای مجازی
- با دعوت از دیگران برای مشارکت
همین همراهی های کوچک می تونه تاثیر بزرگی در ادامه مسیر یک NGO داشته باشه و مسیر خدمت رسانی به جامعه رو هموارتر کنه.
سخن پایانی
سازمان های مردم نهاد، ستون هایی از جنس انسانیت هستن که جامعه رو محکم تر، مهربان تر و پویا تر می کنن. هر جایی که احساس کردی باید کاری انجام بشه ولی کسی مسئول نیست، اونجا دقیقا جای یک NGO خالیه.
اگه دلت می خواد سهمی در ساختن دنیایی بهتر داشته باشی، شرکت در فعالیت های مردمی بهترین نقطه شروعه. پیشنهاد می کنیم نگاهی به خدمات خیریه شعف بندازی و اگه دوست داشتی، با پرداخت صدقه آنلاین یا شرکت در یکی از پویش های نیکوکاری این موسسه، سهمی از این کار خیر رو به نام خودت ثبت کنی.
نظرات