تاریخچه سازمان‌ ها و موسسات خیریه جهان

در این مقاله سعی داریم نمایی کلی از تاریخچه سازمان ها و موسسات خیریه در جهان و نحوه شکل‌گیری و ساختاربندی آن‌ها را نشان دهیم.
نکته: این مقاله ترجمه‌ای از مقاله‌ی سازمان‌ های خیریه (Charitable organization) در سایت ویکی‌پدیا است.

تاریخچه سازمان‌ ها و موسسات خیریه (Charitable organization)

تعریف و تاریخچه سازمان ها و موسسات خیریه: سازمان‌ ها و موسسات خیریه، سازمان‌هایی غیرانتفاعی (non-profit organization) هستند که تحت عناوین کارهای بشردوستانه و گسترش رفاه اجتماعی (فعالیت‌های خیرخواهانه، آموزشی، مذهبی یا سایر خدماتی که به منافع عمومی مربوط می‌شود) به فعالیت می‌پردازد.
از نظر قانونی، سازمان‌های خیریه در بین کشورهای مختلف تعریفی متفاوت دارند. از نظر مقررات مالیاتی و نحوه اعمال قوانین نیز خیریه‌ها نسبت به سایرین دارای اوضاع و احوال متفاوتی هستند. نکته‌ی قابل توجه این است که درآمدی که از فعالیت‌های خیریه به دست می‌آید صرف منافع فردی اشخاص نمی‌شود.
گزارش‌های مالی مربوط به خیریه (بازپرداخت مالیات، درآمد حاصل از جمع‌آوری کمک‌های مالی، درآمد حاصل از فروش کالاها و خدمات یا درآمد حاصل از سرمایه گذاری) شاخص‌هایی برای ارزیابی اوضاع مالی یک موسسه خیریه است. این اطلاعات می‌تواند باعث افزایش وجهه‌ی خیریه در جامعه شود که این موضوع سبب بهبود وضعیت مالی این نهاد می‌شود.
سازمان‌های خیریه اغلب به فعالیت‌های بشردوستانه مانند کمک‌های مردمی متکی هستند.

اولین خیریه‌ها

تا اواسط قرن 18 میلادی، موسسات خیریه عمدتا مبتنی بر اعتقادات مذهبی و کمک‌های اشخاص ثروتمند به وجود می‌آمد. در دین اسلام و مسیحیت از ابتدا به انجام امور خیر توصیه شده است. همچنین در هندوئیسم و بودائیسم نیز این موضوع سابقه‌ای طولانی دارد.
خیریه‌ها خدمات مربوط به آموزش و پرورش، بهداشت و مسکن را ارائه می‌دهند. در قرون وسطی مکان‌هایی (ALM Houses) ، برای اقامت و رسیدگی به افراد نیازمند و تنگ‌دست در سرتاسر اروپا به وجود آمد؛ اتلستن  (Athleston) پادشاه  انگلستان که بین سال‌های 924 تا 939 حکومت می‌کرد، نخستین کسی بود که این مکان را به وجود آورد.
در عصر روشنگری، فعالیت‌‌های خیرخواهانه و بشردوستانه میان انجمن‌های داوطلبانه و خیرخواهانه، به یک عمل فرهنگی فراگیر تبدیل شد. جوامع مختلف و انجمن نجیب زادگان، شکوفایی را در انگلستان شروع کردند و افراد ثروتمند نسبت به افراد محروم رفتار نیکوکارانه‌ای داشتند. درانگلستان، این فعالیت اجتماعی منجر به ایجاد سازمان‌های خیریه شد؛ این تلاش‌ها از اواسط قرن هجدهم گسترش یافت.
کاپیتان توماس کورام، که فقر کودکان بی‌سرپرست رها شده در خیابان‌های شهر لندن او را سخت آزرده خاطر می‌کرد ، بیمارستانی را در سال 1741 برای حمایت از کودکان یتیم در بلومزبری، تاسیس کرد.
جوناس هانوی، یکی دیگر از اشخاص برجسته عصر روشنگری است که انجمنی را در سال 1756 به عنوان اولین موسسه خیریه نظامی تاسیس کرد و برای استخدام سربازان نیروی دریایی تا سال 1763 بیش از 10000 نفر را استخدام کرد. مجلس نیز فعالیت این نوع سازمان را در سال 1772 به تصویب رساند. این سازمان‌ها به عنوان انجمن‌های داوطلبانه فعالیت می‌کنند. آن‌ها  مردم را از فعالیت‌های خود را آگاه کردند و به‌طور کلی با توجه به اینکه دولت آن‌ها را به عنوان یک سازمان به رسمیت شناخته است، در نتیجه آن‌ها در قالب قوانین منشور سلطنتی قرار گرفتند.

خیریه‌ها در مبارزات انتخاباتی نیز ایفای نقش کردند. همچنین کمپین‌های مبارزه علیه بدرفتاری با حیوانات و کودکان و کمپینی که در پایان قرن نوزدهم منجر به پایان برده‌داری در سراسر امپراتوری بریتانیا شد. با این وجود این اتفاق پروسه طولانی‌تری را در عربستان سعودی  طی کرد که در نهایت منجر به لغو برده‌داری در سال 1962 شد.
عصر روشنگری باعث رشد مباحثات فلسفی شد تا جایی که بحث میان طرفداران دولتی بودن و خصوصی بودن موسسات خیریه بالا گرفت. توماس مالتوس اقتصاددان سیاسی، از ناتوانی در زمینه‌های اقتصادی و رسیدگی به افراد تنگ‌دست همواره انتقاد می‌کرد و پیشنهاد داد که خیریه را باید به‌طور کامل به بخش خصوصی واگذار کرد.

احسان و نیکوکاری و نقش آن در جامعه

رشد خیریه‌ها در قرن نوزدهم:

در طول قرن نوزدهم، سازمان‌های خیریه برای کاهش اوضاع وخیم طبقه کارگر در روستاها شکل گرفتند.  انجمن کارگری‌ای که توسط  لرد “شفتس بری” در انگلستان در سال 1830 رهبری می‌شد، با هدف بهبود شرایط طبقه کارگر شکل گرفته بود. برای مثال، اختصاص زمین به کارگران برای برای بهبود اوضاع معیشتی. در سال 1844 اولین مدل شرکت‌های ساخت و ساز تاسیس شد.
فعالیت‌های خیرخواهانه درمیان طبقه متوسط در بریتانیا و امریکا، بسیار جذاب و پرطرفدار بود.
اکتاویا هیل (1812-1838) و جان راسکین (1900-1819) شخصیت‌های برجسته‌ای در توسعه مسکن همگانی بودند و اندرو کارنگی (1919-1835) نمونه‌ی درخشان یک انسان ثروتمند در صنعت آمریکا بود. کارنگی در کتابش (انجیل ثروت) درباره مسئولیت‌های بزرگ و اهمیت عدالت اجتماعی نوشت. او کتابخانه‌های عمومی را در سراسر کشورهای انگلیسی زبان تأسیس کرد و همچنین مبلغ زیادی را به مدارس و دانشگاه‌ها اختصاص داد. کارنگی ده سال پس از بازنشستگی‌اش، بیش از 90% ثروت خود را به موسسات خیریه اهدا کرد.
در اواخر قرن نوزدهم، با ظهور لیبرالیسم و فعالیت‌های نوآورانه چارلز بوت برای بهبود زندگی طبقه کارگر در لندن، نگرش نسبت به فقر شروع به تغییر کرد، که منجر به اولین اصلاحات رفاهی و اجتماعی شد، از جمله: تخصیص بازنشستگی به سالمندان و غذای رایگان برای مدارس.
در طول قرن بیستم سازمان‌های خیریه بین المللی مانند “آکسفام” که در سال 1947 تأسیس شد، همچنین فعالیت سازمان عفو بین الملل گسترش یافت و سازمان‌های بزرگ و چند ملیتی دیگری با بودجه‌های بسیار هنگفت به وجود آمدند.

 با ظهور اینترنت، سازمان‌های خیریه با حضوری فعال در شبکه‌های اجتماعی، وارد مرحله ی جدیدی از فعالیت‌های بشردوستانه شده است. بزودی تاثیر اینترنت بر سازمان‌های خیریه را در مقاله‌ای جداگانه بررسی خواهیم کرد.

بنیادها و سازمان‌های خیریه‌ی (charities) بزرگ جهان و ایران